«Η μνήμη είναι σαν την άμμο στο χέρι μου […] κρατώ λίγη και η υπόλοιπη φεύγει» Agnès Varda
Η δραστήρια “γιαγιά της Νouvelle Vague” Agnès Varda και ο street artist φωτογράφος JR μοιράζονται ένα road-movie ντοκιμαντέρ τριγυρνώντας σε διάφορα χωριά της Γαλλίας με το «μαγικό» φορτηγό-φωτογραφικό- θάλαμο του JR, όπου εκεί μέσα εκτυπώνει φωτογραφίες γιγαντιαίων διαστάσεων. Φωτογραφίζουν πρόσωπα της καθημερινότητας –βιοπαλαιστές της ζωής (πρώην ανθρακωρύχους, γυναίκες λιμενεργατών, εργάτες, κτηνοτρόφους)- και δημιουργούν με τις φωτογραφίες τους τεράστιες τοιχογραφίες πάνω σε ερημωμένα σπίτια χωριών, τοίχους παλιών σπιτιών, εργοστασίων, τιμώντας με έναν ιδιαίτερο τρόπο και δίνοντας αξία στη ζωή αυτών των ανθρώπων. Αντίστοιχα, επισκέπτονται (ή τουλάχιστον προσπαθούν) αγαπημένα τους πρόσωπα και αναμνήσεις. Μέσα από το κοινό τους ταξίδι, ανταλλάσουν απόψεις, διαφωνούν, συμφωνούν, συγκινούνται, διασκεδάζουν. Δύο εντελώς διαφορετικές γενιές συνυπάρχουν και μας δίνουν ένα ντοκιμαντέρ με πολλά κοινωνικά και προσωπικά μηνύματα.
Τι κοινό μπορεί να έχει ο JR (γεν.1983) με την Agnès Varda (γεν.1923-2019); Mα το ίδιο πάθος και ιδεαλισμό για τις εικόνες και τους ανθρώπους, αλλά και τον θαυμασμό του JR για τις ταινίες της. Η ιδέα του JR για τις ανθρώπινες αυτές τοιχογραφίες γιγαντιαίων διαστάσεων είναι εκπληκτική, την εφαρμόζει εδώ και χρόνια σε πολλές χώρες, άλλωστε όπως ο ίδιος πιστεύει: «Ο δρόμος είναι η μεγαλύτερη γκαλερί τέχνης του κόσμου». Η Agnès Varda δεν χρειάζεται ιδιαίτερες συστάσεις, το έργο της αρχίζει από τον περασμένο αιώνα, η πρώτη της ταινία γυρίστηκε το 1955 (το Pointe Courte), ήταν από τα βασικά μέλη της Νouvelle Vague (της «αριστερής» της όμως πλευράς), σύζυγος του Jacques Demi, φίλη του Jean-Luc Godard, του Chris Maker, του Αlain Resnais - τι άλλο να πει κανείς γι' αυτή την πολύχρωμη φιγούρα σε διαστάσεις παιδιού; H ίδια ονομάζει το σινεμά της “cinécriture” από τις λέξεις σινεμά και ecriture που σημαίνει γραφή. Αυτό όμως που είναι εκπληκτικό με τις ταινίες της είναι ότι προκύπτουν σαν κάτι πολύ φυσικό, χωρίς φτιασίδια ή υπέρμετρη προσπάθεια, σαν το νερό που κυλά.
Στο «Πρόσωπα και Ιστορίες» η μία εικόνα διαδέχεται την άλλη, το ένα πρόσωπο το επόμενο, οι ιδέες ξεπηδούν απλά με μία ελαφρότητα, χωρίς όμως να αποποιούνται τη δύσκολη πραγματικότητα που αντιμετωπίζουν τα πρόσωπα. Σε συνέντευξή της η A. Varda λέει χαρακτηριστικά: «Οι ταινίες μου δεν είναι θέαμα. Είναι μία πρόσκληση αντίδρασης με χαμόγελο […] δεν θέλω να γίνομαι σοβαρή, ενοχλητική κοινωνιολόγος. Προσπαθώ να βλέπω την κοινωνιολογία σαν μέρος της καθημερινής ζωής». Oι άνθρωποι δείχνουν να εμπιστεύονται αυτό το παράξενο ζευγάρι, δημιουργείται μία ποιητική δυναμική μεταξύ τους, τους διηγούνται το παρελθόν τους (γυναίκα ανθρακωρύχου), το παρόν (κτηνοτρόφοι, γεωργός, γυναίκες λιμενεργατών), το μέλλον (συνταξιούχος εργοστασίου) και αυτοί (Agnès και JR) τους τιμούν με τα γιγάντια πορτρέτα τους, τιμούν τον αγώνα της καθημερινότητας, τους κάνουν περήφανους, όλοι θα τους προσέχουν από εδώ και πέρα - τους χαρίζουν μια στιγμή αιωνιότητας. Ο JR θέλει να της κάνει μια έκπληξη· φωτογραφίζει τα μάτια της, που δεν βλέπουν καλά, και τις πατούσες που τώρα πια δεν τη βοηθούν και τόσο. Τις γιγαντιαίες αποτυπώσεις τους τις κολλά σ' ένα τραίνο και σε μια επιγραφή δρόμου. Ο συμβολισμός είναι εμφανής: «Αυτό το τρένο θα πάει σε μέρη που δεν θα πας». Όμως η ταινία είναι και ένα προσκύνημα στις αναμνήσεις. Επισκέπτονται τον τάφο του Cartier Bresson, περνούν έξω από το σπίτι της Natalie Sarraute, συναντούν τη γιαγιά του JR, εκτυπώνουν πάνω σ' ένα τεράστιο κομμάτι λιμενοβραχίονα στη θάλασσα τη φωτογραφία ενός παλιού συνεργάτη της Varda και καταλήγουν έξω απ' το σπίτι του φιλοσόφου και ερευνητή του σινεμά, Godard. Εκεί τους περιμένει μια έκπληξη, γιατί ο Jean Luc, παρόλο είχε ειδοποιηθεί από τη φίλη του Agnès για την επίσκεψη, έχει φύγει, αφήνοντας όμως πάνω στο τζάμι του ένα κρυπτογραφημένο μήνυμα με παραλήπτη μονάχα εκείνη. Οι αναμνήσεις την αρπάζουν και τη μελαγχολούν αγναντεύοντας τη λίμνη και ο JR που δεν αποχωρίζεται ποτέ τα μαύρα γυαλιά του –όπως ο Godard νέος- παρά τις αντιρρήσεις της, τα βγάζει επιτέλους και εκείνη τον κοιτά με τη θολή της πια όραση.
Η Α.Varda πάντα είχε έναν τρόπο να τελειώνει απότομα τις ταινίες της σαν να προσπαθεί να ελαχιστοποιήσει τα συναισθηματικά ξεσπάσματα. Το ίδιο κάνει και τώρα, ακριβώς τη στιγμή που τόσο οι δυο τους όσο και εμείς οι θεατές αρχίζουμε να βουρκώνουμε και να νοσταλγούμε. Μην ξεχάσω την μουσική του Mathieu Chedid που βοηθά διακριτικά τη μαγεία του έργου.
Πληροφορίες για το έργο του J.R δείτε στα παρακάτω link.
www.streetartbio.com/jr
www.jr-art.net
Comments