σε σκηνοθεσία Κέιτι Μίτσελ, διεύθυνση ορχήστρας Γ.Πέτρου/ Ζ.Τσόκανου, συμπαραγωγή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής με την Βασιλική Όπερα Κόβεντ Γκάρντεν
ΛΟΥΤΣΙΑ: O ήχος της φωνής του ο γλυκός στα αυτιά μου έφτασε! Α, η φωνή αυτή έχει περάσει ως μέσα στην καρδιά μου!
Η Λουτσία ντι Λαμμερμούρ(1835) αποτελεί την πεμπτουσία του ιταλικού ρομαντικού μελοδράματος του πρώτου μισού του 19ου αίώνα και μία από τις πιο αναγνωρίσιμες όπερες του Γ.Ντονιτσέττι. Το λιμπρέτο έγραψε ο επιτυχημένος Σαλβατόρε Καμμαράντο και βασίστηκε στο δημοφιλές μυθιστόρημα του Ουώλτερ Σκότ «Η νύφη των Λαμμερμούρ» (1819), όπου η τραγική ηρωίδα Λούσυ Άστον είναι μέρος μιας μακράς λογοτεχνικής παράδοσής γοτθικών ηρωίδων με συγκεκριμένα χαρακτηριστικά.
Την Κέιτι Μίτσελ (γεν.1964), την σκηνοθέτιδα του έργου, την γνωρίσαμε πριν από κάποια χρόνια στο Φεστιβάλ Αθηνών με την «Δεσποινίδα Τζούλια» του Α.Στρίνμπεργκ και προσωπικά μιλώντας, είναι από τις παραστάσεις που έχω ξεχωρίσει στην μνήμη μου. Εκεί νομίζω ότι αποκαλύπτονταν η ουσία του ψυχολογικού και νατουραλιστικού θεάτρου της, όλη η παράσταση ήταν βασισμένη στην ματιά της Κριστίν πάνω στα γεγονότα. Θυμάμαι το ωραίο σκηνικό, την χρήση λάιβ βίντεο, πολυμέσων και την σημασία των ήχων. Έτσι λοιπόν και αυτή η υπέροχη όπερα είναι σκηνοθετημένη σε ψυχολογική βάση. Η βρεταννίδα Κέιτι Μίτσελ, που θεωρείται αναμορφώτρια για το θέατρο από όπου και ξεκίνησε, δεν έχει σκοπό να καταργήσει κάποιους κανόνες χωρίς λόγο. Η διδασκαλία της πηγάζει από την επιθυμία να φωτίσει τους χαρακτήρες των προσώπων και να κατανοήσει τι πραγματικά συμβαίνει, γι αυτό και αναλύει διεξοδικά τα κείμενα. Η μέθοδός της που την ονομάζει «ψυχολογικό νατουραλισμό» βοηθά όχι μόνο τους ηθοποιούς/τραγουδιστές, αλλά τον τελικό αποδέκτη, τον θεατή για την βαθύτερη κατανόηση του έργου.
Η υπόθεση του έργου έχει ως εξής: Ο άτυχος έρωτας της Λουτσία για τον Εντγκάρντο των Ρέιβενσγουντ, ορκισμένο εχθρό του αδελφού της Ενρίκο Άστον. Όταν ο Εντγκάρντο φεύγει από την χώρα για πολιτικούς λόγους, ο Ενρίκο τον συκοφαντεί στην Λουτσία και την αναγκάζει να παντρευτεί τον Λόρδο Αρτούρο Μπάκλω, έχοντας ίδιο όφελος. Την ώρα της τελετής ο Εντγκάρντο καταφθάνει όπου σε έξαλλη κατάσταση από το θέαμα που αντικρίζει καταριέται την Λουτσία. Εκείνη, την πρώτη νύχτα του γάμου της φονεύει τον Αρτούρο, οδηγείται στην τρέλα και αυτοκτονεί. Ο Εντγκάρντο μόλις το πληροφορείται την ακολουθεί στην αυτοκτονία.
Όπως είπα και παραπάνω η Λουτσία έχει όλα τα χαρακτηριστικά των ηρωίδων των γοτθικών μυθιστορημάτων, δηλαδή έχει θυματοποιηθεί από τις καταστάσεις, υποκύπτει στις επιταγές της πατριαρχικής κοινωνίας, οδηγείται στην τρέλα και τον θάνατο. Το κύριο μέλημα της Κ.Μίτσελ, όπως αναφέρει σε συνέντευξη της στον Ουώρικ Τόμσον, δεν είναι να τονιστεί το φεμινιστικό στοιχείο όπως πολλοί της καταμαρτυρούν, αλλά να δώσει «υπόσταση/αναπνοή» στη Λουτσία και στις πράξεις της, προσπαθώντας να αναπληρώσει την σκηνική της απουσία, να δείξει την αυτενέργεια της, να υφάνει μία ιστορία που δικαιολογεί την ψυχική της κατάσταση που την οδηγεί στην περίφημη «σκηνή της τρέλας». Όλα αυτά τα θεωρεί αναγκαία για να εξισορροπήσει ο γυναικείος αυτός χαρακτήρας με τους ανδρικούς που είναι αριθμητικά περισσότεροι και καλύτερα σκιαγραφημένοι. Άλλωστε όλη η δράση της όπερας περιστρέφεται γύρω από την ομώνυμη ηρωίδα ο χαρακτήρας της οποίας δεν είναι αυτός που εξελίσσεται αλλά είναι η ψυχική και συναισθηματική της κατάσταση που κινεί την υπόθεση.
Με την βοήθεια της σταθερής της σκηνογράφου Βίκι Μόρτιμερ, η δράση μεταφέρεται περισσότερο σε κλειστούς χώρους και η σκηνή χωρίζεται σε δύο μέρη. Στο ένα λαμβάνει χώρα το λιμπρέτο και στο άλλο βλέπουμε τα υπόλοιπα πρόσωπα πως ενεργούν παράλληλα σε πραγματικό χρόνο. Πολύ αποκαλυπτικό αυτό για την άποψη του χαρακτήρα της Λουτσία, όπου παράλληλα με την κεντρική δράση και με την βοήθεια της πιστής της Αλίσια, την βλέπουμε να ντύνεται με ανδρικά ρούχα για να συναντήσει τον αγαπημένο της, να μαχαιρώνει στην κρεβατοκάμαρά της τον Αρτούρο και τέλος να αυτοκτονεί στο μπάνιο της. Η Λουτσία είναι λοιπόν η πραγματική πρωταγωνίστρια και είναι συνέχεια επί σκηνής. Μία άλλη σημαντική καινοτομία της Κέιτι Μίτσελ είναι η εγκυμοσύνη και αποβολή της Λουτσία. Η σχέση της με τον Εντγκάρντο είχε σάρκα και οστά, η Λουτσία είναι μια γυναίκα που δέχεται την θηλυκότητά της και την χαίρεται με εκείνον που διαλέγει να αγαπά. Μόλις έχει φονεύσει τον Αρτούρο, αρχίζει σταδιακά να αιμορραγεί ενώ παράλληλα φαντασιώνεται τον Εντγκάρντο και περνούν από δίπλα της ως φανταστικά πλάσματα η νεκρή της μητέρα και μία νεαρή νεκρή νύφη, συνταρακτικές σκηνές που δικαιώνουν απόλυτα τις ελευθερίες της σκηνοθέτιδας. Στο φινάλε του έργου ο Εντγκάρντο εγκαταλείποντας το πλήθος, τραγουδά τα τελευταία του λόγια πριν αυτοκτονήσει στο μπάνιο όπου κείται νεκρή η αγαπημένη του. Το μπάνιο είναι ο μόνος ιδιωτικός χώρος του έργου και το ζευγάρι ανταμώνει εκεί για τελευταία φορά.
Ο Ντονιτσέττι ήδη γνωστός- είχε συνθέσει 45 όπερες το 1835 - έκανε από την αρχή μεγάλη επιτυχία με την Λουτσία ντι Λαμμερμούρ προσφέροντας ταυτόχρονα αρκετές εξελίξεις και νεωτερισμούς στην όπερα όπως αναλύει ο Ν. Δοντάς στο σημείωμά του προγράμματος. Η διαμόρφωση του χαρακτήρα του ρομαντικού τενόρου, το μη αίσιο τέλος της όπερας, η ψυχική κατάρρευση της ηρωίδας, το περίφημο σεξτέτο, ο τρόπος που χρησιμοποιεί συμβολικά μεμονωμένα όργανα σε σχέση με την πλοκή (π.χ σκηνή τρέλας με φλάουτο) και τις συναισθηματικές εξάρσεις της ηρωίδας, όλα αυτά είναι στοιχεία που προσδίδουν σε αυτή την όπερα τον εμβληματικό χαρακτήρα της. Ο ίδιος ο ρόλος της Λουτσία άλλωστε είναι από τους πιο απαιτητικούς τόσο δεξιοτεχνικά όσο και δραματουργικά στην ιστορία της όπερας και πάντα εμπνέει.
Την συμπαραγωγή αυτή την πλαισίωναν οι εξής έλληνες ταλαντούχοι ερμηνευτές (24/3 είδα την παράσταση): Eνρίκο ο εξαιρετικός Τασής Χριστογιαννόπουλος, Λουτσία η έμπειρη Βασιλική Καραγιάννη, Εντγκάρντο ο «ρομαντικός» Γιάννης Χριστόπουλος, Αρτούρο ο Νίκος Στεφάνου, Ραϊμόντο ο πάντα υπέροχος Χριστόφορος Σταμπόγλης, Αλίζα η στιβαρή Λυδία Βαφειάδη και Νορμάνο ο Χαράλαμπος Βελισσάριος. Η χορωδία υπό τον Αγαθάγγελο Γεωργακάτο πάντα άψογη και επιτέλους είδαμε μια γυναίκα στο πόντιουμ, την Ζωή Τσόκανου.
Μια εξαιρετικά άρτια πολυπρόσωπη παραγωγή, για μία αγαπημένη όπερα που συνδυάζει δίπλα σε μια πολύπλοκη μουσική σύνθεση, μια ιστορία αγωνίας και το ψυχολογικό πορτραίτο μιας γυναίκας που αμφισβήτησε με παρρησία τις αξίες της εποχής της. Ανανεωτική και εις βάθος η σκηνοθεσία της Κέιτι Μίτσελ αποδεικνύει ότι η θεατρική ματιά εμπλουτίζει και εκσυγχρονίζει την όπερα.
Comments