Η κόρη του χρόνου της Τζόζεφιν Τέι (The daughter of time, Josephine Tey, 1951), μετ. Στράτος Μυρογιάννης, εκδ. Gutenberg (2019)
«Tζόζεφιν Τέι» (Josephine Tey) ή «Γκόρντον Ντέιβιετ» (Gordon Daviot) είναι τα ψευδώνυμα της συγγραφέως Ελίζαμπεθ Μάκιντος (Εlizabeth Mackintosh, 1896-1952) για τα αστυνομικά μυθιστορήματα και τα θεατρικά της έργα, αντίστοιχα. Αυτή η Σκοτσέζα συγγραφέας, γεννημένη στο Ινβερνές, θεωρείται μια από τις αινιγματικές και γοητευτικές γυναικείες παρουσίες του 20ού αιώνα, όχι μόνο για το έργο της αλλά και για τη «διπλή» ζωή της. Αφοσιωμένη στα οικογενειακά της καθήκοντα και ζώντας αφανώς και διακριτικά από τη μια μεριά στο ησυχαστήριό της στο Ινβερνές, αλλά με τα θεατρικά της έργα ν’ ανεβαίνουν στις θεατρικές σκηνές του κοσμοπολίτικου Λονδίνου με τους σημαντικότερους ηθοποιούς, όπως τον Λόρενς Ολίβιε, τον Τζον Γκίλγουντ κ.ά. Μεγάλες οι θεατρικές της επιτυχίες όσο ζούσε, μεγαλύτερη η υστεροφημία της όμως, ιδιαίτερα για τα αστυνομικά μυθιστορήματά της, αφού πέθανε όσο πιο διακριτικά μπορούσε!
Στα έξι από τα οκτώ αστυνομικά της πρωταγωνιστεί ο Άλαν Γκραντ, χαρακτήρας alter ego της, που τον έπλασε ως εξής: Γεννημένος το 1894 στην Αγγλία, στο σώμα της αστυνομίας από είκοσι έξι ετών (στην Κόρη του χρόνου είναι επιθεωρητής της Σκότλαντ Γιάρντ), κομψός στην εμφάνιση, οξυδερκής παρατηρητής της ανθρώπινης συμπεριφοράς, λύνει τις υποθέσεις του με εξυπνάδα, επιμονή και προσοχή στη λεπτομέρεια. Φυσικά, στη δουλειά του τον ενδιαφέρει η μελέτη των χαρακτηριστικών ενός προσώπου, γιατί πιστεύει πως είναι ενδεικτικά του χαρακτήρα του. Εργένης από άποψη, διατηρεί μια ιδιαίτερη σχέση με την ηθοποιό Μάρτα Χάλαρντ – μάλλον πλατωνική. Ενδιαφέρεται και αγαπά τους ανθρώπους γύρω του, απολαμβάνει το σινεμά και το θέατρο (όπως η δημιουργός του), είναι παθιασμένος με το ψάρεμα και αγαπά την ιππασία. Αυτό που τον διακρίνει ως αστυνομικό ήρωα –μιλώντας για την συγκεκριμένη εποχή/σχολή των αστυνομικών μυθιστορημάτων- είναι ότι βρίσκεται μέσα στο σώμα της αστυνομίας και δεν είναι ο εξωτερικός παρατηρητής ή ο παθιασμένος με τα μυστήρια ερασιτέχνης.
Στην Κόρη του χρόνου, ο Άλαν Γκραντ βρίσκεται «παγιδευμένος» στο νοσοκομείο εξαιτίας ενός κωμικοτραγικού προσωπικού ατυχήματος εν ώρα υπηρεσίας. Ο χρόνος περνά βασανιστικά παρά τη στοίβα των βιβλίων που βρίσκεται στο προσκέφαλό του. Η καλή του φίλη και ηθοποιός Μάρτα Χάλαρντ, γνωρίζοντας την αδυναμία του/ικανότητα να «διαβάζει» τα πρόσωπα των ανθρώπων, τον προμηθεύει με κάποιες φωτογραφίες πορτρέτων· ο Γκράντ στέκεται για πολλή ώρα σ’ ένα από αυτά και προσπαθεί να αποκωδικοποιήσει το επαγγελμά του προσώπου και τον χαρακτήρα του: «Κάποιος συνηθισμένος σε μεγάλες ευθύνες. [...] Κάποιος υπερβολικά ευσυνείδητος. [...]ίσως ένας τελειομανής.[...]Είχε αυτό το αμετάδοτο, το απερίγραπτο στην έκφρασή του, αυτό που αφήνουν πάνω σε κάποιον οι κακουχίες της παιδικής ηλικίας [...] το βλέμμα ενός γέρου στο πρόσωπο ενός νέου». Όταν γυρνά τη φωτογραφία ανάποδα, αντιλαμβάνεται προς μεγάλη του έκπληξη ότι πρόκειται για το πορτρέτο του Ριχάρδου Γ΄: «Το τέρας των ιστοριών του νηπιαγωγείου. Ο καταστροφέας κάθε αθωότητας. Ένα συνώνυμο της φαυλότητας». Έντρομος από τη λανθασμένη κρίση του αποφασίζει να ασχοληθεί με τις κατηγορίες που βαρύνουν τον Ριχάρδο Γ΄ –κυρίως τις δολοφονίες των δύο ανιψιών του- και ν’ αποκαλύψει την ιστορική αλήθεια. Αν και ο ίδιος καθηλωμένος στο κρεβάτι του νοσοκομείου, στην έρευνά του τον βοηθά ο νεαρός Αμερικανός Μπρεντ Καραντάιν, ένα «αθώο πρόβατο», σταλμένος από τη Μάρτα. Οι δυο τους ρίχνονται σε μια ενδελεχή έρευνα όλων των ιστορικών πηγών για την εποχή που έζησε ο Ριχάρδος Γ΄ που βασίζεται στην εξής αρχή: «[...]οι ιστορικοί λένε τι σκέφτηκαν οι άνθρωποι. Οι εργάτες της έρευνας επιμένουν στο τι έκαναν οι άνθρωποι. [...]οι πράξεις λένε περισσότερα από τις λέξεις». Στην έρευνά τους έρχονται αντιμέτωποι με τη συλλογική ιστορική αντίληψη όπως αυτή διαμορφωνόταν από τον εκάστοτε κρατούντα και διαιωνιζόταν στην επόμενη γενιά. Τελικά ο Ριχάρδος Γ΄είναι ένα από τα μαύρα πρόβατα της Ιστορίας; Πώς αισθάνεσαι όταν ανακαλύπτεις ότι κάποια ιστορικά «θέσφατα» μπορεί να μην ισχύουν;
Οι λάτρεις των σκοτεινών στιγμών της Ιστορίας και της έρευνας κρατούν στα χέρια τους το κατάλληλο βιβλίο. Η Τζόζεφιν Τέι, εδώ, δεν γράφει μια αστυνομική ιστορία ή μυθοπλασία, αλλά διεξάγει μέσω των μυθοπλαστικών της προσώπων μια καθ' όλα επιστημονική ιστορική έρευνα για πραγματικά ιστορικά πρόσωπα με τρόπο πνευματώδη και καθηλωτικό, όπως είναι άλλωστε και ο επιθεωρητής Γκραντ, που προΐσταται της έρευνας, καθηλωμένος μεν στο κρεβάτι του, με αστραφτερό πνεύμα, δε. Ο Ριχάρδος Γ΄(1452-1485) είναι ένα από τα αμφιλεγόμενα πρόσωπα μιας ιδιαιτέρως σκαιής ιστορικής περιόδου, όπου ο θάνατός του σηματοδοτεί για την Αγγλία το τέλος του «Πολέμου των Ρόδων» και την αλλαγή δυναστείας στον θρόνο. Πολλοί επιφανείς ιστορικοί (π.χ.Τόμας Μορ), συγγραφείς (π.χ. ο Σαίξπηρ με τον Ριχάρδο Γ΄ , κ.ά) και σκηνοθέτες (Αλ Πατσίνο, Looking for Richard, 1996) έχουν προσπαθήσει να εξερευνήσουν ή και να αμαυρώσουν το πρόσωπό του και τις πράξεις του· ολόκληρες γενιές αναγνωστών συνεχίζουν να αναρωτιούνται ποια είναι η αλήθεια, κυρίως για τις μακρινές εκείνες δολοφονίες των δυο ανιψιών του.
Η αφήγηση είναι τριτοπρόσωπη και η οπτική είναι του παντογνώστη αφηγητή, οπότε οι αναγνώστες μπορούμε να διαμορφώσουμε άποψη για τους περιφερειακούς χαρακτήρες ( Μινιατούρα, Αμαζόνα, Μάρτα κ.λπ.), αν και πολλές φορές είναι σαν να τους βλέπουμε μέσα από τη ματιά του Γκραντ. Παρά το «βαρύ» ιστορικό θέμα της έρευνας, τόσο οι πνευματώδεις διάλογοι ή το κουβεντολόι του νοσοκομείου καθώς εναλλάσσονται με παραθέματα βιβλίων, όσο και οι αναλύσεις του επιθεωρητή και του Μπρεντ, οδηγούν την πλοκή σε ιστορικό θρίλερ που καθηλώνει τον αναγνώστη.
Όμως πέρα από την ιστορική έρευνα προς την ανακάλυψη της αλήθειας, έχουμε μια αιχμηρή κριτική της συγγραφέως για τους ιστορικούς (π.χ. «Οι ιστορικοί θα πρέπει να παίρνουν υποχρεωτικά μαθήματα Ψυχολογίας πριν τους επιτρέπεται να γράφουν» ή «Κάποιος δίνει τεράστιες διαστάσεις σε ένα μικρό γεγονός για πολιτικούς σκοπούς») και τον ρόλο που θα έπρεπε να διαδραματίζουν στην παρουσίαση των πραγματικών γεγονότων τη στιγμή που συμβαίνουν και όχι μέσα από φημολογίες που μπορεί να τα ακολουθούν. « [...] η αλήθεια του οποιουδήποτε πράγματος δεν κρύβεται στη μαρτυρία ενός μόνο ανθρώπου. Βρίσκεται σε όλα τα μικρά δεδομένα του χρόνου». Πόσο οι ιστορικοί είναι οπαδοί του εκάστοτε κρατούντα και η άποψή τους συμπλέει με την εξουσία; Πόσο ερευνούν τις ίδιες τις πηγές ή στηρίζονται σε αντιλήψεις άλλων που έχουν περάσει στο συλλογικό υποσυνείδητο; Αλλά και εμείς οι αναγνώστες της Ιστορίας, πόσο έτοιμοι είμαστε να δεχτούμε κάτι πέρα από καλλιεργημένους μύθους;
«Είναι περίεργο, αλλά όταν λες σε κάποιον τα πραγματικά γεγονότα μιας μυθικής ιστορίας, αυτός αγανακτεί με σένα περισσότερο παρά με αυτόν που έχει πει την ιστορία. Οι άνθρωποι δεν θέλουν κανέναν να διαταράσσει τα πιστεύω τους. Νομίζω ότι κάτι τέτοιο προκαλεί κάποια αδιόρατη αμηχανία μέσα τους και το απεχθάνονται. Κι έτσι το απορρίπτουν και αρνούνται να το σκεφτούν περισσότερο».
Η Τζόζεφιν Τέι, εκτός από ένα βιβλίο ιστορικής έρευνας με τη μορφή του αστυνομικού μυθιστορήματος, παραδίδει μαθήματα ιστορικής δεοντολογίας και τρόπου πρόσληψης της Ιστορίας. Mετά την κυκλοφορία της Κόρης του χρόνου το 1951, αναζωπυρώθηκε το ενδιαφέρον για το πρόσωπο του Ριχάρδου Γ΄ και πολλές μελέτες και έρευνες διεξήχθησαν – αρκεί να αναλογιστεί κανείς ότι μόλις το 2012 ανακαλύφθηκε και ταυτοποιήθηκε η σορός του!
Η Κόρη του χρόνου (1951) ψηφίστηκε το 1990 ως η καλύτερη ιστορία μυστηρίου όλων των εποχών από την «UK Crime Writers’ Association». Το 1995, επίσης, έλαβε τηντέταρτη θέση στο Top 100 Mystery Novels of All Time από τηνένωση «Mystery Writers of America».
Η εξαιρετική έκδοση συνοδεύεται από τη χρήσιμη και κατατοπιστική εισαγωγή του μεταφραστή του έργου Στράτου Μυρογιάννη. Ακολουθήστε τις ενδείξεις και αποφασίστε για τον δολοφόνο!
Σ΄αυτή την ιστοσελίδα μπορεί να ανατρέξουν οι φίλοι της Τζόζεφιν Τέι για περισσότερες πληροφορίες. http://www.josephinetey.net/Index.html#top
Comments